Welkom op de informatiepagina voor de Leidse Winterlezingen. Onder deze naam organiseren wij elk jaar een serie boeiende lezingen over aarde, klimaat en mens. Ze zijn bedoeld voor iedereen met belangstelling voor onze planeet. Wetenschappers vertellen over hun fascinerende onderzoeksresultaten en soms barre expedities. De lezingen worden opgeluisterd met beeld en geluid.
De lezingen vinden plaats in het Rijks Museum van Oudheden (Zaal is bekend bij de kassa), Rapenburg 28, Leiden, 071 5163163. http://www.rmo.nl/ voor aanwijzingen hoe er te komen.
Toegang: iedereen is welkom, maar je moet entree voor museum betalen, museumkaart en studentenkaart zijn geldig, Meer informatie, zie de agenda: https://geakringrijnland.nl
Voor het seizoen 2023-2024 staan er weer vier heel interessante lezingen gepland. Lees hieronder de samenvattingen.
Tijd: 13:00 uur
Zaal open: 12:20
Plaats: Rijks Museum van Oudheden (Zaal? bij kassa), Rapenburg 28, Leiden, 071 5163163
Toegang: museumkaart
Bekijk het archief.
Binnenkort; Vanaf november 2023!
-
Neotektoniek in Nederland
- Spreker
- Ronald van Balen
- Wanneer
- 10 dec 2023
- Waar
- RMO
De Alpiene orogenese heeft grote gevolgen gehad voor de bodembewegingen in Nederland en omstreken. Tijdens de laatste fase van de gebergtevorming was er sprake van een NW-ZO gerichte plaat-tektonische kracht, die zorgde voor opheffing van de Ardennen en het Rijns Massief (inclusief Zuid Limburg), en daling van de bekkens in de Nederlandse ondergrond. Deze fase is nog actief. De geschiedenis van de opheffing kunnen we onder andere reconstrueren uit de planatie-vlakken, en de re-organisatie van het Maas riviersysteem, en de terrassen van de Maas. De tektonische bodemdaling vindt voor een belangrijk deel plaats d.m.v. verplaatsing langs breuken. De verplaatsingen langs de belangrijkste breukzones zijn vooral plotseling geweest (aardbevingen), en gingen gepaard met belangrijke aardbevingen. De breuk-verplaatsingen zijn nog steeds herkenbaar in het landschap, en ze zijn belangrijk geweest voor de ontwikkeling van de Maas.
Afgezien van plaat-tektonische krachten spelen ook ander processen een belangrijke rol bij de tektonische bodembewegingen: Eifel-vulkanisme beïnvloedt de opheffing van de Ardennen en de aardbevingen, tot op de dag van vandaag, en glacio-isostasie is belangrijk geweest voor aardbevingen tijdens de afloop van de laatste ijstijd.
-
Wat de zwaartekracht onthult over het binnenste van planeten
- Spreker
- Bart Root
- Wanneer
- 14 jan 2024
- Waar
- RMO
Het levenswerk van prof. Vening Meinesz was om het zwaartekrachtveld van de aarde in kaart te brengen met talrijke onderzeebootexpedities. Bij deze expedities nam de professor een slingerapparaat mee, dat door de zeelieden gedoopt werd tot “Het Gouden Kalf”. Tot 1950 was dit het enige instrument dat het zwaartekrachtveld met een dergelijke precisie kon bepalen op de oceanen van de Aarde. Deze expedities waren verantwoordelijk voor 37 jaar oceaan gravimetrie dat de continentale data completeerde tot globale kaarten van de zwaartekracht. De observaties maakte nieuwe studies mogelijk over het binnenste van onze planeet en liet de toepasbaarheid van globale zwaartekracht onderzoek zien. Uiteindelijk resulteerde dit in speciale zwaartekrachtsatellietmissies die het veld nog beter in kaart brachten. Door het Doppler effect van het radiosignaal in kaart te brengen kunnen wetenschappers de beweging van ruimtevaarttuigen bepalen en daardoor ook de ‘verstorende’ effecten van het zwaartekrachtveld. Deze techniek wordt ook toegepast met satelliet missies rond andere hemellichamen. Hierdoor zijn er van de verschillende planeten, manen en asteroïden kaarten van hun zwaartekracht veld. Hiermee krijgen we een blik in het binnenste van deze lichamen. Tijdens het college neem ik u mee langs dit hele process en laat ik verschillende ontdekkingen zien die we hebben verkregen dankzij deze observaties. Gaat u mee op zwaartekrachtexpeditie in onderzeeboten en ruimtevaarttuigen?
-
Compactie in het Groningen gasreservoir: wat gebeurt daar nou precies?
- Spreker
- Ronald Peijnenburg
- Wanneer
- 11 feb 2024
- Waar
- RMO
Het Groningen gasveld vertoont sinds de jaren ’90 aardbevingen. Dat de aardbevingen veroorzaakt worden door de gaswinning daar is al geruime tijd duidelijk. Maar wat gebeurt daar nou precies? Daar was zeker na de Huizinge-aardbeving in 2012 veel belangstelling naar. Dit leidde tot een groot onderzoek vanuit de NAM, waar mijn onderzoek aan Universiteit Utrecht onderdeel van was. Het aardgas in Groningen zit op drie kilometer diepte opgesloten in een laag zandsteen. Dat bestaat uit samengeklonterde zandkorreltjes, waar ruimte tussen zit. In die poriën zit aardgas. Tijdens gasproductie zakt het zandsteen een stukje in. In een lab bootste ik de condities op die diepte na, zoals hoge druk en temperatuur, en bekeek wat er gebeurde als je vervolgens gas onttrekt. Tijdens deze winterlezing zal ik dit onderzoek beschrijven, en ingaan op de resultaten die hierbinnen heb behaald. Hoe zakt een zandsteen in tijdens gesimuleerde gasproductie? Verschuiven de korreltjes ten opzichte van elkaar? Of barsten ze? En wat maken die korreltjes eigenlijk uit, nu de overheid van plan is in de komende jaren te stoppen met gasproductie in Groningen?