Fossielen, kristallen, vulkanen, klimaat: over deze en andere geologische onderwerpen organiseren GEA Kring Rijnland en haar leden allerlei activiteiten. We zijn een diverse club, met ieder zijn eigen belangstellingsgebied en ieder op zijn kennisniveau. Dat maakt onze Kring juist zo leuk. Kom daarom eens langs op een kringavond. Of stuur een mailtje naar kring.rijnland@gmail.com.
Wat weten we van explosief “Hotspot” vulkanisme?
Er is een nieuwe studie gepubliceerd in Nature Geoscience over een oude keten van Australische vulkanen ons helpt meer begrip te krijgen van “hotspot” vulkanisme. Het zal je misschien verbazen om te horen dat Oost-Australië de langste keten van continentale hotspotvulkanen op aarde herbergt. Deze vulkanen braken uit tijdens de laatste 35 miljoen jaar (gedurende elk 1 tot 7 miljoen jaar), toen het Australische continent zich verplaatste over een hittegebied (een hotspot) in de planeet, ook bekend als een vaste hitte-anomalie of mantelpluim.
Lees verder in: A new study on Australian volcanoes has changed what we know about explosive ‘hotspot’ volcanism (theconversation.com)
Massale uitsterving in het Late Devoon: door hoge zee??
Tussen de 419,2 en 358,9 miljoen jaar geleden, tijdens het devoon – ook bekend als het vissentijdperk – wemelde het in zee van het leven.
75 procent van al dit leven stierf plotseling uit aan het eind van het devoon, en onderzoekers van de universiteit van Maryland en George Mason University in de VS weten nu misschien waarom.
Op 18-03-2023 verwees Søren Rosenberg Pedersen in “Wetenschap in beeld” naar een artikel in Nature.
Meer lezen in “Wetenschap in beeld”: https://wibnet.nl/natuur/een-van-de-grootste-massasterftes-ooit-werd-veroorzaakt-door-de-hoge-zee
Of in “Nature”: Basin-scale reconstruction of euxinia and Late Devonian mass extinctions | Nature
Fossiel van oudste zeereptiel gevonden op Spitsbergen.
En dit zet evolutie dinosaurussen op zijn kop
Scientias, 14 maart 2023,
door: Jeannette Kras
Op het afgelegen Spitsbergen is het oudste zeereptiel ooit gevonden. En dat is niet zomaar nieuws: wetenschappers waren er al bijna 190 jaar naar op zoek.
Op het arctische eiland zijn de resten ontdekt van de oudst bekende ichtyosaurus, ook wel vishagedis genoemd. Dit overblijfsel uit de dinotijd behoort tot een uitgestorven groep marine reptielen waarvan de fossielen over de hele wereld zijn teruggevonden. Ze behoorden tot de eerste landdieren die zich wisten aan te passen aan leven in zee. De ichtyosaurussen ontwikkelden daartoe een visachtig lichaam, vergelijkbaar met dat van moderne walvissen. Terwijl de dinosaurussen op land domineerden waren de ichtyosaurussen de baas in de oceanen. Ze stonden maar liefst 160 miljoen jaar lang aan de top van de voedselketen.
Lees verder in: https://scientias.nl/fossiel-van-oudste-zeereptiel-gevonden-op-spitsbergen-en-die-zet-evolutie-dinosaurussen-op-zijn-kop/
Of:
Meest gedetailleerde geologische model onthult de afgelopen 100 miljoen jaar van de aarde
Phys.org van 2023-03-03 de by University of Sydney publiceerde dit artikel.
Klimaat, tektoniek en tijd kun je combineren om de krachtige krachten te creëren die het aanzicht van onze planeet bepalen.
Voeg daarbij de geleidelijke veranderingen van het aardoppervlak door rivieren toe en wat voor ons solide lijkt als rots verandert voortdurend. Ons begrip van dit dynamische proces is echter op zijn best fragmentarisch geweest. Wetenschappers hebben kort geleden nieuw onderzoek gepubliceerd dat een gedetailleerd en dynamisch model van het aardoppervlak in de afgelopen 100 miljoen jaar onthult.
Lees verder in: https://phys.org/news/2023-02-geological-reveals-earth-million-years.html?utm_source=nwletter&utm_medium=email&utm_campaign=weekly-nwletter
Of: Tristan Salles, Hundred million years of landscape dynamics from catchment to global scale, Science (2023).
DOI:10.1126/science.add2541. www.science.org/doi/10.1126/science.add2541
Siliciumrijke kristallen die omhoog sneeuwen
Een door Jeannette Kras van Scientias opgenomen artikel vertelt dat onderzoekers aan de Universiteit van Tokyo nu een experiment hebben uitgevoerd om te kijken hoe siliciumrijke kristallen zich vormen in een vloeibare ijzer-waterstofmassa, met hoge druk en hoge temperaturen, precies zoals in de buitenkern van de Aarde.
De kristallen bevatten genoeg silicium om lichter te zijn dan de vloeibare massa waar ze zich in bevinden en komen daardoor omhoog. De onderzoekers spreken dan ook van siliciumrijke sneeuw, die niet naar beneden zinkt maar juist omhoog ‘valt’.
Lees verder in: https://scientias.nl/uit-het-diepst-van-de-aarde-sneeuwen-siliciumrijke-kristallen-omhoog-en-dat-verklaart-een-hoop/
Lees ook in: Core origin of seismic velocity anomalies at Earth’s core–mantle boundary in https://www.nature.com/articles/s41586-023-05713-5
The Eye Of The Sahara
A Geological Mystery Staring Into Space
Stop trying to make Atlantis happen, it’s not going to happen.
By CHARLIE HAIGH, Jan 20, 2023 in IFLScience, this is a UK-based science website that is a part of LabX Media Group, a Canadian-based corporation.
Van bovenaf gezien ziet het Oog van de Sahara er net zo uit als een enorme inslagkrater in het midden van de Sahara van Mauritanië. Met een diameter van 50 kilometer (30 mijl), bestaande uit een reeks uniforme rimpelingen, is deze kraterachtige anomalie in feite volledig terrestrisch.
Deze spectaculaire oude geologische formatie werd in de jaren 1960 door Gemini-astronauten gebruikt als een oriëntatiepunt. Geologen geloofden aanvankelijk dat het Oog van de Sahara, ook bekend als de Richat-structuur, een enorme inslagkrater was. Verdere studies naar het sedimentaire gesteente waaruit de centrale koepel bestaat, hebben de formatie echter gedateerd op het late Proterozoïcum, tussen 1 miljard en 542 miljoen jaar geleden.
Meer lezen in:
The Eye Of The Sahara: A Geological Mystery Staring Into Space | IFLScience
of:
Binnenkern aarde zou gestopt zijn met draaien en nu de andere kant op gaan
Door Lennart ’t Hart, 23-01-2023, Nu.NL
De vaste binnenkern van de aarde is gestopt met draaien in dezelfde richting als onze planeet, zo opperen Chinese seismologen in een nieuwe studie. Vervolgens zou de bol zelfs de andere kant op zijn gaan draaien.
De binnenkern ziet eruit als een soort metalen bol. Die is net iets kleiner dan onze maan en zou vooral bestaan uit ijzer en nikkel. De bol schommelt als het ware heen en weer in de vloeibare buitenkern van de aarde.
Onderzoekers van de Universiteit van Peking stellen dat de binnenkern rond 2009 tot stilstand kwam. Daarna keerde de draairichting. Volgens de wetenschappers gebeurde dat ook al in de jaren zeventig. De theorie is dan ook dat dit elke 35 jaar gebeurt. Een cyclus duurt daarmee zo’n zeventig jaar.
Wil je meer lezen ga dan naar het artikel:
Earth’s inner core rotating slower than surface, study suggests (Update) (phys.org)
Met hun drietand gingen trilobieten de seksuele strijd aan
Gemma Venhuizen, 19 januari 2023, nrc/nieuws/2023/01/19/
Paleontologie; Onderzoekers vergelijken de drietand van een trilobietensoort met de hoorn van een Japanse keversoort.
Een trilobietfossiel van het geslacht Walliserops, met een kenmerkende drietand.
Foto Science Photo Library/ANP
De drietanden die sommige trilobieten 400 miljoen jaar geleden op hun kop droegen, waren waarschijnlijk niet bedoeld om voedsel mee te zoeken maar om concurrenten mee te bevechten. Dat schrijven een Amerikaanse en een Britse paleontoloog deze week in tijdschrift PNAS.
Wil je meer lezen kijk dan op de website van het NRC of load de pdf:
In een zelfgebouwde minirivier zag een geoloog uit Zürich dat ronde korrels sneller zijn
Jan van Poppel, 17 januari 2023, nrc/nieuws/2023/01/17
Sediment in de Noordzee en Het Kanaal. Dit komt via rivieren in zee of wordt bij storm losgewoeld van de bodem. Hoe snel sediment zich in een rivier verplaatst, wordt bepaald door de vorm van de korrels.
Foto NASA/GSFC
Wil je meer lezen ga dan naar her artikel in het NRC of lees de pdf:
Nieuwe studie daagt conventionele wijsheid uit over de oorsprong van grote magma-uitbarstingen
Door UNIVERSITEIT VAN HELSINKI 9 JANUARI 2023
In het verleden hebben enorme magma-uitbarstingen geleid tot het ontstaan van grote overstromingen van basaltlava op de continenten. Eerder werd aangenomen dat dit soort uitbarstingen alleen konden optreden in gebieden waar de continentale tektonische platen dun zijn, waardoor diep mantelmateriaal dicht bij het oppervlak kon stijgen.
De lage druk in deze gebieden zorgt voor het smelten van hete mantel, die een aanzienlijke hoeveelheid magma kan genereren.
Een nieuwe studie van onderzoekers van de Universiteit van Helsinki en de Universiteit van Aarhus daagt dit conventionele begrip echter uit.
Lees het hele bericht van dit artikel in: